Rafał Kosewski
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

Tematem niniejszego eseju jest nieśmiertelność ludzkiego ciała. Nie chodzi tu jednak o nieśmiertelność rozumianą jako odwieczny fantazmat kulturowy, budowany za pomocą różnorodnych wierzeń religijnych, alchemii czy koncepcji filozoficznych[1], lecz o jego współczesną interpretację, osadzoną w dyskursie medycznym, zgodnie z którym ciało może być poddawane procesom odnowy na poziomie molekularnym. Możliwe scenariusze przyszłości, wynikające z tak pojętej koncepcji przedłużania życia, przedstawione zostaną na podstawie analizy projektu artystycznego Emilii Tikki zatytułowanego ÆON. Na wstępie należy podkreślić, że praca ta nie tworzy jedynie ilustracji omawianego zagadnienia, ale wyznacza także ramy dla krytycznej refleksji na temat społecznych konsekwencji rozwoju nauk medycznych. Wykreowany przez artystkę świat współżyjących ze sobą śmiertelnych i nieśmiertelnych jednostek jest w istocie formą zabrania głosu w toczącej się od kilku dekad dyskusji pomiędzy entuzjastami i przeciwnikami transhumanizmu oraz technologii HET (Human Enhancement Technologies), czyli sposobów umożliwiających poszerzanie zdolności psychofizycznych człowieka [2]. Dzieło sztuki jest zatem nie tylko tematem eseju, ale stanowi również jego bazę metodologiczną, spełniając rolę przewodnika po różnorodnych projektach naukowych i filozoficznych.

Szczególna wartość poznawcza pracy ÆON w kontekście szans na uzyskanie przez gatunek ludzki nieśmiertelności (a w zasadzie stanu permanentnej odnowy) wynika z faktu, że Tikka nadaje przyszłości charakter utopii, którą Andrzej Zachariasz definiuje w następujący sposób:

„Utopia jest [...] nie tylko jednym z możliwych wyobrażeń, a więc i jednym z możliwych sposobów pojmowania czy też rozumienia czasu, który ma nastąpić, ale także wyznacznikiem czy też inaczej mówiąc: determinantą działań człowieka”[3].

Wyidealizowany obraz cielesności poddanej kuracjom odnawialnym nie jest więc wyłącznie fantazją artystki, ale umotywowany jest konkretnymi nadziejami, jakie współczesna nauka pokłada w technologiach umożliwiających przeprogramowanie ludzkiego organizmu w taki sposób, aby żył on dłużej, niż predestynują go do tego naturalne procesy entropii.