OBRAZ I SŁOWO

Jeszcze niedawno wydawało się, że między słowem a obrazem jest jakaś „zła krew”. Uważane za konkurencyjne kanały informacji, tekst i przedstawienie wizualne, opisywano jako skrajnie antagonistycznych konkurentów – jak dwie siły niemogące istnieć obok siebie, przy czym jedna z nich (łatwo zgadywać – która) miała być skazana na totalną destrukcję. Nawet ostrożni optymiści przewidywali, że nadmiar obrazów pogrąży Galaktykę Gutenberga w odmętach społecznej niepamięci. Tymczasem rzeczy skomplikowały się w bardzo interesujący sposób, czemu dają wyraz autorzy najnowszego numeru „MOCAK Forum”.
Literatura zaczyna coraz odważniej myśleć o sobie jako o zjawisku mającym „ciało”, nie tylko ducha. Fizyczny kształt litery, techniki druku, myślenie typograficzne wpływają na sposób percepcji tekstu (lekcja Jana Tschicholda przypomniana przez łódzkie wydawnictwo Recto Verso, omówiona przez Magdalenę i Artura Frankowskich), o czym jeszcze pewnie przyjdzie nam dowiedzieć się więcej wraz z rozwojem kognitywistyki i neuronauki. Książka jako obiekt fizyczny jest brana do ręki dużo bardziej świadomie, odkąd używamy edytorów tekstu i czytujemy e-booki. Sensualność lektury: dotknięcie tomu w formie kodeksu, przewracanie kartek, zapach farby drukarskiej powoli stają się czymś odświętnym, specjalnym, skojarzonym z momentem wyzwolenia od nieustannego „muszę” późnonowoczesnej rozpędzonej rzeczywistości. Odkąd czytniki książek zaczęły symulować dźwięk i widok przerzucanych kartek, wiemy już, jak bardzo za tym tęskniliśmy, naciskając na klawiaturze klawisz scroll down. Przyjemność tekstu okazuje się nie jedyną jouissance czytelnika, o czym przekonali się uczestnicy akcji Powrót książki (szczegóły w tekstach Emilii Pawłusz i Elżbiety Sali) przetwarzający w rozmaite sposoby tradycyjną interakcję z zadrukowanym tomem.

Roma Sendyka

(redaktor numeru)

Dofinansowano ze środków
Ministerstwa Kultury
i Dziedzictwa Narodowego